هر رنگ داراي سه صفت يا سه بُعد بصري مستقلا ً تغيير پذير است : فام ، درخشندگي و اشباع .
فام ، صفتي از رنگ است كه جايگاه آن را در سلسله ي رنگي ( از قرمز تا بنفش) – معادل با نور طول موج هاي مختلف در طيف مرئي – مشخص مي كند .گفته مي شود كه تقريبا ً 150 فام متفاوت را مي توان تشخيص داد ، ولي همه ي اينها به طور مساوي در طيف مرئي توزيع نشده اند ، زيرا چشم ما براي تفكيك فام ها در طول موج هاي بلند تر توانايي بيشتري دارد . بلند ترين طول موج ها در منطقه ي قرمز و كوتاه ترين طول موج ها در منطقه ي بنفش هستند . دسته بندي عمومي رنگ ها به بيفام ( سياه ، سفيد و خاكستري ها ) ، و فام دار ( قرمز ، زرد ، سبز ،...) بر همين صفت مبتني است . براي سهولت درك مطلب ، فام را مي توان مشخص كننده ي اسم عام رنگ ها تعريف كرد .
قرمز ، زرد و آبي را فام هاي اوليه مي نامند و چون مبناي ساير فام ها هستند ، رنگ هاي اصلي نيز نام گرفته اند . فام هاي ثانويه عبارتند از : نارنجي ، سبز و بنفش كه كه از اختلاط مقادير مساوي از دو فام اوليه حاصل مي شوند . فام هاي ثالثه از اختلاط فام هاي اوليه و ثانويه به دست مي آيند : زرد- نارنجي( پرتقالي) ،
نارنجي- قرمز ، قرمز- بنفش ( ارغواني) ، بنفش- آبي ( لاجوردي) ، آبي- سبز (فيروزه اي) ، سبز- زرد (مغز پسته اي) . دوازده فام نامبرده را با ترتيبي معين در چرخه ي رنگ ، نشان مي دهند . در چرخه ي رنگ ، فام هاي ثانويه و ثالثه اي كه بين يك زوج فام اوليه جاي گرفته اند ، داراي روابط خويشاوندي هستند و در كنارهم ساده ترين هماهنگي رنگي را پديد مي آورند .
درخشندگي (والوور) ، دومين صفت رنگ است و درجه ي نسبي تيرگي و روشني آن را مشخص مي كند(غالبا ً نقاشان اصطلاح رنگسايه را نيز در همين معنا به كار مي برند) . معمولا ً درخشندگي رنگ هاي فام دار را در قياس با رنگ هاي بيفام مي سنجند . در چرخه ي رنگ ، زرد بيشترين درخشندگي (معادل خاكستري روشن نزديك به سفيد) و بنفش كمترين درخشندگي ( معادل خاكستري تيره ي نزديك به سياه) را دارد . در سلسله ي رنگي ، هر فام نسبت به ديگري ميزان تيرگي يا روشني ذاتي اش را مي نماياند . معكوس كردن اين ترتيب طبيعي ، ناسازگاري رنگي به بار مي آورد (مثلا ً اگر بنفش روشن در كنار سبز زيتوني قرار گيرد ، نوعي تكان بصري ايجاد مي كند) .
اشباع (پرمايگي) ، سومين صفت رنگ است و ميزان خلوص فام آن را مشخص مي كند ( گاه واژه ي شدت را در اين مورد به كار مي برند ) . فام هاي چرخه ي رنگ صد در صد خالص اند ولي در طبيعت به ندرت مي توان فام خالصي يافت . همچنين ، كمتر رنگيزه اي حد اشباع فام مربوطه در چرخه ي رنگ را داراست .
اگر فام ها به هم آميخته شوند ، رنگ هاي شكسته به دست مي آيند . اختلاط فام هاي خالص با يكديگر يا با رنگ هاي بيفام ، باعث تغيير در پرمايگي و درخشندگي شان مي شوند . به طور كلي ، هر فام قابليت ايجاد رنگ هاي متنوعي را در حوزه ي خود دارد كه به آن تلوّن (وارياسيون ) مي گويند ( مثلا ً انواع صورتي ، اُخرايي وقهوه اي ، تلوّن در فام قرمز هستند ) .
چگونگي متظاهر شدن رنگ ها از ديگر مباحث رنگ شناسي است . در تجربه ، سه نمود مختلف در رنگ ها مي توان تشخيص داد : فيلمرنگ ، حجمرنگ و سطحرنگ .
فيلمرنگ ، رنگي است كه در فاصله اي نا مشخص نسبت به بيننده ظاهر مي شود (مثلا ً رنگي كه در طيف نما اسپكتروسكوپ مي توان ديد ، يا رنگ آسمان خاكستري يكنواخت) . فيلمرنگ ، بافت واضحي ندارد و گويي شخص مي تواند كمابيش به درون آن رسوخ كند . همواره در تراز جلو به چشم مي آيد . فيلمرنگ را نمي توان همچون كيفيتي در اشياء و يا متعلق به رويه ي اشياء دانست .
حجمرنگ را در اشياي پشت نما مي توان ديد ( مثلا ً در يك استكان چاي يا در بخار رنگين) . حجمرنگ در فضاي سه بُعدي كه اشغال كرده است گسترش مي يابد ، ولي تراز متغيري نسبت به چشم بيننده ندارد .
سطحرنگ ، چنان به نظر مي آيد كه روي سطح شيء قرار گرفته است ( مثلا ً در يك كاغذ رنگي) . بافت رويه ي شيء را به خود مي گيرد و حايل غير قابل نفوذ براي چشم ايجاد مي كند . سطحرنگ را معمولا ً همچون كيفيتي در خود شيء مي انگاريم .
از اين سه كيفيت ظاهري كه اشاره كرديم ، نمود هاي ديگري چون تلأ لو، فروغ و فلزنما ناشي مي شوند . نقاشان با سطحرنگ سر و كار دارند ولي بخشي از صناعت آنان معطوف به ايجار نمود هاي حجمرنگ ، فيلمرنگ ، تلأ لو و فروغ به وسيله ي رنگيزه است كه در واقع چنين كيفيت هايي را ندارد . آن دسته از حجم سازان مدرن كه با موادي چون پلاستيك كار مي كنند ، از نمود حجمرنگ بهره مي گيرند .
يك راه حل ارزان و خيلي اسان براي از بين بردن رنگ زرد سقف (زنجاب)
در اكثر منازلي كه سقف انها توسط رنگ پلاستيك پوشيده شده است.بعد ازگذشت مدتي مشاهده ميشود كه در نقاطي از سقف به دلايلي از قبيل خراب بودن گچ زير كار و يا رطوبت رنگ زردي به چشم ميخورد،كه غير قابل شستشو نيز مي باشند.
اگر شما قصد نقاشي منزل خود را نداريدما در (خانه رنگ و كاغذ ديواري) با يك روش خيلي ساده و ارزان مشكل زنجاب سقف شما را حل منماييم.
در اولين حركتي كه انجام شما بايستي مقداري (وايتكس) و يا سفيد كننده روي يك تكه پارچه بريزيد.
و در نتيجه دومين عملي كه شما انجام ميدهيد اين است كه پارچه را بر روي ان سطحي از سقف كه زرد رن است بكشيد و اين عمل را انقدر انجام دهيد تا سطح مورد نظرتان كاملا سفيد گردد.